Wypał węgla w Bieszczadach

Zwiedzając Bieszczady często mona zauważyć tańczące ponad szczytami drzew

kłęby dymu. Ten dym unosi się z retort, w których w Bieszczadach nadal wypala się węgiel drzewny. Spotkać tam można mężczyzn z umorusanymi twarzami, wyglądem przypominających górników. To węglarze lub wypalacze.

Bieszczady słyną z wypałów węgla, jest ich kilka – m.in. Lipna, Długie, Moszczaniec i Rostajnem. Przeważnie ulokowane są one przy potokach, z których zazwyczaj pochodzi woda do zalewania pieca.

Na początek trochę informacji o wypalaniu węgla

Wypał stał się podstawową metodą otrzymywania węgla drzewnego już na początku XX w. z tym, że wtedy wypalano go w stosach, obsypanych szczelnie ziemią lub obłożonych darnią. Takie stosy nazywane były mielerzami. Wraz z popularnością grillowania, węgiel drzewny stał się mocno pożądanym towarem i zaczęto go produkować w stalowych retortach.

Węgiel drzewny otrzymywany jest w procesie rozkładowej destylacji węgla liściastego lub iglastego w temperaturze ok. 800°C. Jak twierdzą doświadczeni węglarze z 12 mp olchy, po wypaleniu, otrzymuje się ok 800 kg węgla a z buka wychodzi około 1100 kg. Do wypalania najlepszy jest buk i brzoza grab.

Jak wygląda proces wypalania węgla drzewnego

W pierwszej kolejności należy załadować retortę, do której wchodzi ok. 12 mp drzewa, gdy temperatura będzie odpowiednio wysoka zamyka się górny otwór aby ogień w środku

równomiernie się rozkładał. Doświadczeni węglarze wiedzą, że gdy zniknie biały dym a pojawi się niebieski, piec należy zalać wodą - w lecie nawet 100 litrami i uszczelnić błotem aby woda nie wyparowała. Następnego dnia węgiel jest gotowy. Z całego pieca drzewa zostaje ok. połowa węgla.

Praca przy wypale nie należy do najłatwiejszych i najbezpieczniejszych. Zdarzyły się w Bieszczadach wypadki spalenia w retorcie węglarzy. Podobno wszystkiemu jest winny alkohol, no bo w końcu trzeba się jakoś w zimie rozgrzać.

Najwięcej pracy przy wypale jest zazwyczaj wiosną, kiedy to rośnie zapotrzebowanie na węgiel drzewny przed sezonem grillowym. Wtedy wszystkie piece pracują pełną parą a i wypalacze nie mają chwili wytchnienia.
Konkurencję dla bieszczadzkiego węgla stanowi ukraiński. Ale tamten węgiel jest podobno wilgotniejszy i często aby zwiększyć jego wagę Ukraińcy dosypują do niego piasek.

Szkodliwy dym
Ale pomimo tego, że retorty wpisane w krajobraz Bieszczadów od lat przyciągają turystów, posiadają wielu przeciwników. Dlaczego? Coraz częściej spotkać można dzikie wypały przy gospodarstwach rolnych. Ich właściciele wypożyczają przed sezonem te ogromne metalowe bańki i dorabiają wypalając węgiel. Na początku wszyscy zachwycali się zapachem dymu z drewna, ale po pewnym czasie stało się to mocno kłopotliwe, szczególnie dla sąsiadów takiego gospodarza.

Poza tym w skład dymu drzewnego wchodzi tlenek i dwutlenek węgla, metan i wodór a destylat wodny zatruwa wodę kwasem octowym, metanolem acetonem. Pozostaje jeszcze kwesta smoły drzewnej, która wsiąka w glebę również ją zanieczyszczając. Bieszczadzkie wypały poza tym, że urozmaicają krajobraz bieszczadzki działają destrukcyjnie na Bieszczady.

Wypalanie węgla powinno więc odbywać się wyłącznie w określonych warunkach, w miejscach do tego przeznaczonych tj. w przemysłowych wypalarniach, w których produkty ubocze powstawania węgla drzewnego są odbierane.