Jak to z tymi Bieszczadami było - granice Bieszczadów

Bieszczady nie od zawsze należały do Polski. Odkąd zaczęto wyznaczać granice były one naturalną granicą pomiędzy Rusią a Węgrami, a w następnej kolejności między Polską a Węgrami. Dokładnie nie wiadomo jak te granice przebiegały. Wiadomy jedynie, że najdawniejsza granica polsko-rosyjska przebiegała na zachód od Bieszczadów. Zarówno Sanok jak i dolina Osławy pozostawały na terytorium ówczesnej Rusi. W XIV w, po wcieleniu Rusi Halickiej do Królestwa Polskiego, wschodnia granica Polski odsunęła się o setki kilometrów.

Pierwsza mapa południowej granicy I Rzeczpospolitej została wytyczona w 1782 roku przez Austrtyjaków. Od tego czasu, aż do 1867 roku Karpaty przestały być stolicą do czasu przekształcenia monarchii austriackiej w dualistyczną monarchię austo-węgierską.

W czasie pierwszej delimityzacji (wyznaczania granic w terenie) postawiono słupki oznaczając je odpowiednio. Niektóre z tych oznaczeń przetrwały do dziś i można zobaczyć je np. pod Czerninem, gdzie znajduje się przewrócony monolit, który niegdyś wyznaczał zbieg granic pomiędzy Węgrami, Słowacją i Generalnym Gubernatorstwem.

Granica z Czechosłowacją została zmieniona tylko w okolicy Balnicy, do czasu jej zmiany tj do 1938 roku przebiegała grzbietem wododziałowym, dzięki czemu kolejka leśna Łupków – Cisna na odcinku 1 km jeździła po terenie Czechosłowacji. Dopiero w 1938 roku Polska przy okazji innych korekt granic, zażądała przesunięcia granicy pod Balnicą i przekazania 0,8 km2.
Kolejne zmiany przeprowadzona po wojnie, kiedy to na krótki okres czasu powrócono do granic z 1918 roku. Przy okazji budowy tamy czorsztyńskiej w latach siedemdziesiątych, powrócono do granic z 1938 roku.
W czasie wojny granice jeszcze kilkakrotnie poddawane było niewielkim korektom, aż do zakończenia wojny kiedy to Stalin odstąpił Polsce Przemyskie i Dynowszczyznę, a granica przebiegała Sanem – ale tylko do góry Jawor, dalej przez Łobozew, Ustianową, na zachód od Strwiążyka i Łodyny, aż na północ do Liskowatego gdzie łączyła się z obecną linią w lesie Karaszyn. Dzisiejsze – moje ukochane tereny Lutowisk, Czarnej oraz Ustrzyk Dolnych weszły ponownie w skład USRS.

Jednakże już pod koniec lat czterdziestych Moskwa zaproponowała Polsce zamianę, w wyniku której tereny kopalni węgla kamiennego pod Sokalem (które były dla Moskwy bardziej atrakcyjne) a fragment województwa lubelskiego z miejscowościami Bełz (obecnie Белз), Uhnów (Угнів), Krystynopol (Червоноград), Waręż (Варяж), Chorobrów (Хоробрів) oraz lewobrzeżną część Sokala – Żwirkę (Жвирка), wraz z linią kolejową Rawa Ruska – Krystynopol. Obecnie miasta te znajdują się na terenie rejonu sokalskiego w obwodzie lwowskim (Сокальський район, Львівська область. W zamian za to Polska dostała fragment ówczesnego obwodu drohobyckiego należącego do USRR (obecnie jest to miasto Ustrzyki Dolne (Устрики Долішні) oraz wsie: Lutowiska, Krościenko, Bandrów Narodowy, Bystre, Liskowate, wraz z terenami okolicznymi) oraz Czarna (Чорна) z kopalnią ropy naftowej. O Czarną toczył się największy spór. Związek Sowiecki, twierdząc, że ponosi większe straty żądał od Polski zapłaty w złocie, na co Polska nie przystała i Związek Sowiecki okroił przekazane tereny, tak że część linii kolejowej pozostałą poza granicami Polski. Granice te ustanowione zostały w 1951 roku.

W wyniku tejże korekty każde państwo zobowiązane było do przesiedlenia swojej ludności. Tym sposobem dzisiejsze tereny Czarnej, Lutowisk, Lipia i okolicznych wiosek zamieszkują, poza ludnością z innych terenów przesiedleńcy z województwa Sokalskiego, którzy do dziś tak jak mój dziadek pamiętają akcję Wisła oraz krwawe działania UPA. Ale o tym, innym razem.